Στο άκουσμα της λέξης τσαρούχι το μυαλό μας ανατρέχει στο παρελθόν. Μας θυμίζει μια άλλη εποχή, όπου οι Έλληνες και οι Ελληνίδες φορούσαν το συγκεκριμένο υπόδημα και πολεμούσαν στα κατεχόμενα εδάφη.

Το τσαρούχι το φορούσαν οι άνδρες και οι γυναίκες, οι οποίοι κατοικούσαν, κυρίως, στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των τσαρουχιών είναι η φούντα, που βρίσκεται στο επάνω μέρος του. Σύμφωνα με την ιστορία, υπάρχουν δυο εκδοχές για τη χρησιμότητά της.

Η πρώτη είναι, ότι η φούντα χρησίμευε για την προστασία των Ελλήνων από τις άσχημες καιρικές συνθήκες. Η πλούσια φούντα είχε την ιδιότητα να απορροφά μεγάλη ποσότητα νερού από τις βροχές και να προστατεύει τα ακροδάχτυλα των ποδιών από το έντονο κρύο της εποχής εκείνης.

Η δεύτερη εκδοχή και συνάμα η πιο επικρατέστερη ήταν το γεγονός, ότι μέσα στη φούντα μπορούσαν οι πολεμιστές να κρύβουν μικρά αιχμηρά αντικείμενα και με αυτόν τον τρόπο πολεμώντας σώμα με σώμα να αμύνονται.

Τα τσαρούχια γινότανε χειροποίητα από δέρμα, άλλοτε ακατέργαστο και άλλοτε κατεργασμένο.

Ως δέρμα, για να είναι ελαστικά και ανθεκτικά χρησιμοποιούσαν, κυρίως, το δέρμα μοσχαριού. Ο υποδηματοποιός, για να υλοποιήσει τη σόλα του τσαρουχιού «δούλευε» τέσσερα τεμάχια. Η δε «μύτη» του ήταν άλλοτε γυρισμένη προς τα επάνω και άλλοτε καλυμμένη με μάλλινη φούντα χρώματος μαύρου και βαθύ κόκκινου. Το πρώτο (μαύρο), το φορούσαν ως επί το πλείστον, όσοι φορούσαν και τη λεγόμενη «μπουραζάνα», ενώ σε αντίθεση το δεύτερο (βαθύ κόκκινο), όσοι φορούσαν τη «φουστανέλα».

Ο παπουτσής έφτιαχνε τσαρούχια και για τους άνδρες και για τις γυναίκες. Το μαύρο χρώμα στη φούντα του τσαρουχιού υπερίσχυε στους άνδρες και στις γυναίκες, ενώ σε αντίθεση τα παιδιά είχαν φούντες πολύχρωμες. Τα καθημερινά τσαρούχια, τα «ραφτά», συνήθως, ήταν απλά και λιτά, όπως απλή και λιτή ήταν η καθημερινότητα εκείνης της εποχής. Αντίθετα, υπήρχαν και τα «καρφωτά» τσαρούχια, τα επίσημα, τα καλά τους, που τα φορούσαν σε εκδηλώσεις χαράς, σε γιορτές και σε πανηγύρια.

Στο σήμερα, δε συναντάμε τα τσαρούχια στην καθημερινότητά μας. Συνήθως τα συναντάμε στις εκάστοτε παραδοσιακές φορεσιές, στις οποίες τα φοράμε και χορεύουμε με αυτά. Στις γυναικείες φορεσιές (στην πλειοψηφία τους) τη θέση των τσαρουχιών έχουν καταλάβει τα χορευτικά παπούτσια χρώματος μαύρου.

Σε μια ανδρική φορεσιά επικρατεί και φοριέται σήμερα το τσαρούχι και είναι εκείνη του Εύζωνα. Του καλού ζωσμένου και επίλεκτου στρατιώτη του Ελληνικού στρατού. Ο Εύζωνας καλείται ο στρατιώτης της Προεδρικής φρουράς. Η σόλα του τσαρουχιού του ξεχωρίζει, γιατί έχει περίπου 50 καρφιά, τα οποία προσδίδουν στο τσαρούχι τον έντονο ήχο της επιβλητικότητας. Το κάθε τσαρούχι ζυγίζει περίπου τρία κιλά.

Κάποτε, κάποιος βλάχος, ζήτησε από εμπειρικό ζωγράφο να του ζωγραφίσει τον Άγιο Γεώργιο. Παρά την άρνηση του ζωγράφου, ο πελάτης ζητούσε επίμονα, να εικονιστεί ο Άγιος με τσαρούχια και μάλιστα κόκκινα, με φούντα. Στο τέλος, ικανοποιήθηκε το αίτημα με αύξηση  της αμοιβής. Έτσι, προέκυψε η έκφραση:

«Θέλοντας ο βλάχος και μη θέλοντας ο ζωγράφος, φόρεσε άγιε μου, κόκκινα τσαρούχια».

• Από τη φτώχεια, κατάντησε με μισό τσαρούχι: εξαθλιώθηκε.
• Για κάτσε φρόνιμα, παιδάκι μου, γιατί θα πέσει τσαρούχι: θα φας άγριο ξύλο, με τσαρουχιές, κυρίως, στον πισινό. Τώρα, το τσαρούχι ως μέσον ξυλοδαρμού των ατάκτων, αντικαταστάθηκε με την παντόφλα…
• Ο χωριάτης κι αν πλουτίσει / το τσαρούχι δεν θ’ αφήσει: οι κακιές συνήθεις, δεν αποβάλλονται εύκολα.
• Έδωσε εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων και μπήκε με τα τσαρούχια: σημείωσε θριαμβευτική επιτυχία, με τις εξαιρετικές του ικανότητες.
• Η γλώσσα του, έχει γίνει τσαρούχι: η εμπύρετη αρρώστια, έκανε τη γλώσσα του να στεγνώσει και να σκληρύνει.

Το Μουσείο Υποδημάτων βρίσκεται στο χωριό Καστανιά της Καρδίτσας. Τα παλαιότερα χρόνια ήταν κεφαλοχώρι με πολλά εργαστήρια τσαρουχιών, ραφτάδων, σιδεράδων, εμπόρων κ.α . Ήταν επίσης και πέρασμα των Σαρακατσαναίων από και προς τα χειμαδιά και τα Άγραφα. Το Μουσείο ξεκίνησε να υπάρχει σαν ιδέα από το 1910 από τον Αντώνιο Κόγια, ο οποίος χάρη στην εξαιρετική του τέχνη έγινε γνωστός και πέρα από τα όρια της Θεσσαλίας.

Ο γιος του Ευάγγελος ήταν εκείνος που μάζευε κυρίως εργαλεία με σκοπό να έχει μία πλήρη συλλογή για τις ανάγκες της τέχνης αλλά και γιατί ήθελε να κάνει πράξη το όραμα του πατέρα του Α. Κόγια έτσι άρχισε αν συλλέγει υποδήματα από όλα τα μέρη του κόσμου. Στο Μουσείο Υποδημάτων ο επισκέπτης μπορεί να δει παλαιά τσαγκαράδικα εργαλεία, παλαιά καλαπόδια, στάμπα και παλαιές τσαγκαράδικες μηχανές.

Επίσης στον εκθεσιακό χώρο ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει παλαιά υποδήματα από πολλά μέρη της Ελλάδος ξεκινώντας από τα υποδήματα με μετάξι από την Αλεξανδρούπολή και καταλήγοντας στα στιβάνια των νησιών και της Κρήτης καθώς και υποδήματα από Κορέα, Ολλανδία, Βουλγαρία, Τουρκία.

Τηλέφωνα επικοινωνίας : 24410 97111 | 6978 210081

Απολαύστε εδώ το όμορφο video του Andro TV