Η Αρχαία

Διόλκος της Κορίνθου

Οι αρχαίοι προτιμούσαν να ταξιδεύουν πάντα κοντά στη στεριά Υπήρχαν όμως κάποιες διαδρομές που ήταν εξίσου επικίνδυνες με την ανοικτή θάλασσα.

O περίπλους του ακρωτηρίου Μαλέα ανάμεσα στην Πελοπόννησο και τα Κύθηρα, ήταν μια απ’ αυτές.

Οι Κορίνθιοι είχαν έναν ισθμό που το πλάτος του ήταν μόλις 40 σταδία, γύρω στα 7 χιλιόμετρα. Γνώριζαν πολύ καλά τα πλεονεκτήματα που μπορούσαν να έχουν αν – παράλληλα με τα οφέλη που τους παρείχε το στεριανό εμπόριο · μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη λωρίδα γης σαν εναλλακτική οδό απέναντι στον περίπλου της Πελοποννήσου.

Η κατασκευή ενός τεχνικού έργου που να εξασφαλίζει αυτή τη δίοδο έγινε απαραίτητη ιδίως από την εποχή που ιδρύθηκαν στη Δύση πλούσιες αποικίες, από τον 8ο δηλαδή αιώνα Π.Χ., κι άρχισε να αναπτύσσεται ζωηρή εμπορική κίνηση μεταξύ των αποικιών και της μητρόπολης. Φαίνεται ότι τα πλοία που έπλεαν μεταξύ Ανατολής και Δύσης – τα μικρότερα τουλάχιστον – άρχισαν πολύ νωρίς να μεταφέρονται πάνω από τον Ισθμό, χωρίς να υπάρχει κάποιο ειδικό τεχνικό έργο γι’ αυτό. Από τη διίσθμιση αυτή, η Κόρινθος εισέπραττε αρκετά διόδια, που την έκαναν μια από τις πλουσιότερες πόλεις της Ελλάδας.

Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ., τύραννος της Κορίνθου έγινε ο Περίανδρος, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Άνθρωπος ιδιαίτερα δραστήριος και ενεργητικός, γύρω στο 620 π.Χ. σκέφθηκε να προβεί στην τομή του Ισθμού και να δημιουργήσει μια διώρυγα.

Αντί για διώρυγα, ο Περίανδρος προχώρησε σε έναν άλλο, πρακτικότερο τρόπο για να διευκολύνει την εξυπηρέτηση των πλοίων. Κι αυτός ήταν ένας πλακοστρωμένος δρόμος. Ένας δρόμος όπου, πάνω σε τροχοφόρα φορεία (ολκούς), τα πλοία μεταφερόταν από τη μια θάλασσα στην άλλη.

Αναφορές στο Δίολκο (όπως ονομάστηκε αυτός ο δρόμος από το ρήμα «διέλκειν») συναντάμε σε αρκετούς αρχαίους συγγραφείς. Η παλαιότερη προέρχεται από το Θουκυδίδη που, χωρίς να αναφέρεται στο ίδιο το τεχνικό έργο, γράφει για τη μεταφορά των κορινθιακών πλοίων στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου από τον Κορινθιακό «εις την προς Αθήνας θάλασσαν».

Ο αρχαίος λιθόστρωτος δρόμος αποκαλύφθηκε στις ανασκαφές, που έγιναν από τον αρχαιολόγο Νίκο Βερδελή, μεταξύ 1956 και 1962. Οι ανασκαφές έφεραν σε φως μεγάλο μέρος του Δίολκου και καθόρισαν την πορεία του σε μήκος πολλών εκατοντάδων μέτρων από την αφετηρία του στον Κορινθιακό.

Η πορεία του Δίολκου με καμπύλες ήταν απαραίτητη για να αποφευχθούν οι μεγάλες υψομετρικές διαφορές. Εάν ήταν χαραγμένος σε μια ευθεία γραμμή, το μήκος του θα ήταν γύρω στα 6 χιλιόμετρα, αλλά θα έπρεπε να ανέβει σε υψόμετρο περίπου 80 μέτρων, κάτι που θα του έδινε ιδιαίτερα δύσκολη κλίση. Έτσι, το συνολικό του μήκος πρέπει να έφθανε τα 8 χιλιόμετρα.

Η πρώτη σύγχρονη μαρτυρία για το Δίολκο ήταν ίσως του Γερμανού αρχαιολόγου Habbo Gerhard Lolling. Το 1883, έγραφε: «Κοντά στην ηπειρωτική Ελλάδα, είναι ακόμα ορατά τα υπολείμματα του λεγόμενου Δίολκου». Είχε δει μάλιστα τα ερείπια αυτά σε ένα σημείο του οποίου τα ίχνη χάθηκαν αργότερα, συγκεκριμένα «κοντά σε ένα μικρό πανδοχείο κοντά στο φυλάκιο στην κορυφή του Ισθμού». Το 1913 ο Σκοτσέζος εθνολόγος και ελληνιστής J.G.Frazer ανέφερε ίχνη «κοντά στο χωριό Καλαμάκι». Το 1932, ο Fowel εντόπισε πέτρινες πλάκες στη δυτική είσοδο της Διώρυγας.

Τα πρώτα ογδόντα μέτρα που ανασκάφηκαν βρίσκονταν μέσα στη Σχολή Μηχανικού, προς τη μεριά της Στερεάς σε σχέση με τη Διώρυγα, η οποία είχε πλέον ανοιχθεί και λειτουργούσε οπό το 1893. Η Σχολή Μηχανικού βοήθησε στις ανασκαφικές εργασίες. Οι ανασκαφές, που διεξήχθηκαν κατά περιόδους έως το 1962 έφεραν σε φως τη δυτική αφετηρία του Δίολκου, στον Κορινθιακό, καθώς και μεγάλο μέρος από τη διαδρομή του στη συνέχεια. Σε διάφορα σημεία, πάνω στην επιφάνεια των πλακών βρέθηκαν εγχάρακτα γράμματα, που πρέπει να χρησίμευαν σαν καθοδηγητικά σημάδια για τους ασχολούμενους με το έργο της διίσθμισης των πλοίων.

Από άποψη κατασκευής, ο Δίολκος αποτελεί μια οδό στρωμένη με πώρινους κυβόλιθους. Το πλάτος της ποικίλλει: από 3,50 έως 5 μέτρα. Κατά μήκος του δρόμου, και με σταθερή απόσταση ενάμισι μέτρου μεταξύ τους, προχωρούν δυο παράλληλες αυλακώσεις. Στο καλύτερα διατηρημένο τμήμα του Δίολκου, αυτό που βρίσκεται μέσα στη Σχολή Μηχανικού, τα ίχνη δίνουν την εντύπωση ότι χαράκτηκαν επίτηδες για να κινείται μέσα σ’ αυτά με περισσότερη ασφάλεια το τροχοφόρο όχημα που μετέφερε τα πλοία.

Τα τμήματα του Δίολκου που έχουν ανασκαφεί, ξεκινούν με μια εκτεταμένη πλατφόρμα στο δυτικό του άκρο. Εδώ, σε μια έκταση στρωμένη με ορθογώνιες πλάκες, κατά πόσα πιθανότητα προσέγγιζαν τα πλοία πριν από τη μεταφορά τους πάνω από τον Ισθμό.

Αυτή η πλατφόρμα, που δεν φέρει κανένα ίχνος από ρόδες, κατηφορίζει σήμερα προς το κανάλι, αλλά είναι άγνωστο εάν αυτή η κλίση υπήρχε ήδη από την αρχαιότητα. Η έκταση της σίγουρα ήταν μεγαλύτερη. Κάποιες από τις πλάκες, διασκορπισμένες από τη διάβρωση του εδάφους, διακρίνονται μακρύτερα μέσα στο νερό, στην είσοδο της διώρυγας

Η ακριβής διαδρομή του Δίολκου παραμένει άγνωστη μετά απ’ αυτή τη δεύτερη «συνάντηση» του με τη διώρυγα. Διάφορα σημεία της, που αναφέρονται από περιηγητές, έχουν χαθεί. Στο Καλαμάκι, την άλλη απόληξη προς το Σαρωνικό οι μπουλντόζες που έφτιαχναν το δρόμο πριν από δεκαετίες, κάλυψαν κάποιες πλάκες. Ίχνη του Δίολκου, πολύ πιθανό.

Κάτω από τη γη του Ισθμού, γύρο από την Διώρυγα, ίσως να βρίσκεται ακόμα το μεγαλύτερο μέρος από αυτό το περήφανο τεχνικό έργο της αρχαιότητας.

Δείτε την ταινία animation (παραγωγή του τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και της Εταιρίας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας) που αναπαριστά με μοναδικό τρόπο το Δίολκο. Δημιουργοί της ταινίας, που συναγωνίζεται ταινίες μεγάλων παραγωγών, είναι πολιτικός μηχανικός και καθηγητής του ΕΜΠ, Θεοδόσης Π. Τάσιος, ο Γιώργος Πολύζος και ο Νικήτας Μήκας. Στην ταινία εκτός από τις τεχνολογικές λεπτομέρειες παρουσιάζονται με εκπληκτικό τρόπο και σκηνές της καθημερινής ζωής των ναυτικών της εποχής. Από το 9ο λεπτό και μετά, παρακολουθείστε αναλυτικά, τη μεταφορά των πλοίων….

Ανακαλύψτε

και άλλα σημεία Ενδιαφέροντος

Ο Χορός της Τράτας Λαογραφικό Μουσείο Περαχώρας
Φάρος Μελαγκάβι, Λαογραφικό Μουσείο Περαχώρας
Λίμνη Ηραίου Βουλιαγμένης, Λαογραφικό Μουσείο Περαχώρας
Ο Χορός της Τράτας Λαογραφικό Μουσείο Περαχώρας
Φάρος Μελαγκάβι, Λαογραφικό Μουσείο Περαχώρας
Λίμνη Ηραίου Βουλιαγμένης, Λαογραφικό Μουσείο Περαχώρας